قهرمان های ملی برای قهرمان باقی ماندن کار دشواری دارند و اغلب در گذر زمان به قدرت جادویی خود را از دست می‌دهند. برخی از آنها به صف شکست خوردگان می پیوندند و برخی دیگر به انسانهای معمولی تبدیل می‌شوند. این حکایت برای دولتمردان اسرائیلی هم بسیار آشناست؛ زمانی موشه دایان در عرض 6 سال از یک قهرمان به یک سیاستمدار شکست خورده مبدل شد و اکنون با غافلگیری اسرائیل در روزهای آغازین جنگ با حماس، بنیامین نتانیاهو در همین مسیر قرار دارد.
تا روز 31 اکتبر 2023، نتانیاهو 16 سال و 33 روز نخست وزیر اسرائیل بوده است. در بیشتر این مدت بی بی به «آقای امنیت» ملقب بود. در بیشتر این مدت بهتر از رقیبان خود از امنیت اسرائیل حفاظت کرده بود و در عین حال هم رشد اقتصادی را نیز بالا نگه داشته بود. مناسبات دولت یهود با کشورهای مختلفی در مناطق گوناگون جهان طی سال‌های صدارت بی بی بهبود پیدا کرد و او حتی توانست بدون اینکه پروژه توسعه‌طلبانه خود در قبال مناطق فلسطینی نشین را متوقف کند، در سال 2020 با چند دولت عربی جدید به صلح بنشیند و روابط تل آویو را عادی کند. نتانیاهو همچنین در جنگ‌های 2021 و 2023 موفق شد ضرباتی به زیرساختهای نظامی غزه وارد سازد. با این وجود صبح روز هفتم اکتبر 2023 به آن لحظه طلایی مبدل شد که بخش مهمی از دستاوردهای آقای امنیت را دچار نقصان ساخت و تاریخ هفتاد و پنج ساله اسرائیل را به دو بخش پیش و پس از خود تقسیم کرد؛ اگرچه اسرائیل یک بار دیگر نیز توسط دشمنانش در سال 1973 غافلگیر شده بود، ولی در عملیات طوفان الاقصی تل آویو در برابر پدیده‌ای چندین بار ضعیف‌تر از یک دولت[1]، یعنی یک سازمان – جنبش غافلگیر شد و در عرض سه روز بیش از هزار نفر از اتباع این رژیم کشته شدند. از همان لحظه همه چیز در اسرائیل برای نتانیاهو برعکس شد و اکنون نتانیاهو به سیاستمداری ناتوان و شکست خورده تبدیل شده که نمی‌توان برای حفاظت از امنیت اسرائیل دیگر به او اعتماد کرد. به این ترتیب روزگار برای نتانیاهوی قهرمان نیز تیره شده و او را به از اوج عزت به حضیض کشانیده است. از این جهت نتانیاهو با یک نفر دیگر در تاریخ 75 ساله اسرائیل قابل مقایسه است؛ موشه دایان، وزیر دفاع سابق اسرائیل این مسیر را در عرض 6 سال طی کرد. دایان در سال 1967 به یک قهرمان بی بدیل ملی مبدل شد ولی در جریان جنگ یوم کیپور به یک سیاستمدار شکست خورده تنزل کرد.
اوج گیری دایان
دایان در سال 1959 از نظامی گری فاصله گرفته و به حزب چپ‌گرای ماپای[2] به رهبری داوید بن گوریون، پیوست. دایان در سال 1964 به عنوان وزیر کشاورزی برگزیده شد. در پی تغییر رهبر حزب ماپای و کنار گذاشته شدن بن گوریون و جانشینی لوی اشکول در صدر این حزب، دایان از ماپای خارج شد و با برخی از وفاداران به بن گوریون حزب رافی را تأسیس کرد. به همین خاطر اشکول از دایان فاصله گرفت. با این وجود در پی تشدید اوضاع و شکل گیری یک جبهه منسجم عربی علیه اسرائیل، اشکول مذاکره با دایان برای پیوستن به کابینه را آغاز کرد. دایان چند ساعت قبل از آغاز جنگ شش روزه 1967 به سمت وزرات دفاع گماشته شد و ابتکار حملات هوایی غافلگیرانه به نیروی هوایی مصر، سوریه و اردن را رهبری کرد.
این حمله نتیجه ای درخشان داشت و ظرف چند ساعت بخش اعظم نیروهای هوایی این سه کشور از میان رفت. به این ترتیب نبرد زمینی و جنگ تانک ها برای اسرائیل به شدت آسان شد و ارتش سه کشور عربی در عرض 6 روز حدود 80 درصد از ظرفیت خود را از دست دادند. اسرائیل در این جنگ پیروزمندانه صحرای سینا و غزه را از مصر[3]، بلندی‌های جولان را از سوریه و قدس شرقی و کرانه باختری را از اردن به تصرف خود درآورد.[4] بدین ترتیب مساحت اسرائیل ظرف 6 روز سه برابر بیشتر شد. تصاویر ورود فاتحانه دایان به شهر قدیمی قدس در تاریخ ماندگار شده است.
سقوط دایان
پیروزی های خیره کننده اسرائیل در جنگ شش روزه هم دایان را به شدت مغرور ساخت و هم هیئت حاکمه رژیم اسرائیل را. این تصور در میان اسرائیلی ها شایع شد که اسرائیل شکست ناپذیر است و آنها با بخش اندکی از نیروهای خود هم می توانند کشورهای عربی را شکست دهند. به طور همزمان اما، اتحاد شوروی در طول چند سال بخش اعظم ارتش کشورهای عربی را ترمیم کرد. به نحوی که کشورهای عربی مجدداً در شرایط تهاجمی قرار گرفتند.
وقتی روز 6 اکتبر 1973 دقیقاً در یوم کیپور دولت های مصر و سوریه، حمله ای غافلگیرانه به اسرائیل کردند، بخش اعظم ابهت دایان به عنوان قهرمان و ناجی اسرائیل از میان رفت. پیشروی برق آسای مصری ها در صحرای سینا و پیشروی سوری ها در جولان، دایان را در وضعیت بسیار بدی قرار داد. دایان در طول این جنگ دو بار استعفا داد و در جریان یک سخنرانی تلویزیونی نزدیک بود اعلام کند معبد سوم به دست دشمنان اسرائیل افتاده است.
استراتژی او در روزهای اول این جنگ یک فاجعه تمام عیار برای اسرائیل بود؛ او پیشنهاد کرده بود برای جلوگیری از رقم خوردن فاجعه، نیروهای اسرائیلی از خط مقدم بالو در سینا به کوهستان متله عقب نشینی کنند و از جولان هم کاملاً عقب بنشینند، اما این طرح با مخالفت دیوید الزار، فرمانده کل ارتش روبه رو شد. بخش اعظم اعتبار دایان در جنگ یوم کیپور از میان رفت.
پایان آقای امنیت؟
به نظر می رسد نتانیاهو به سرنوشت دایان بسیار نزدیک شده و بخش بزرگی از جامعه از او ناراضی است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد بی بی حتی اعتماد اکثریت هواداران حزب لیکود را نیز از دست داده و کار بسیار دشواری برای بازگرداندن آبروی خود دارد. گذشته از هر نتیجه ای که در جنگ رقم بخورد، شکست هفتم اکتبر 2023 برای نتانیاهو، حزب لیکود و سراسر جناح راست به شدت گران تمام خواهد شد. سوال اینجاست که آیا نتانیاهو با ریزش محبوبیت خود کنار می‌آید یا به طور کامل از سپهر سیاسی اسرائیل خارج خواهد شد؟
[1] state
[2] - این حزب بعدها حزب کارگر نامیده شد.
[3] تا این مقطع زمانی غزه در اختیار دولت مصر بود.
[4] - تا این مقطع دولت اردن والی کرانه باختری و قدس شرقی بود.
